roku w reżyserii Béli Tarra, będący adaptacją powieści László
Krasznahorkaia pod tym samym tytułem.
Film, według
opinii krytyki, wyznaczył nowe granice języka kina, stając się
dziełem-inspiracją dla wielu reżyserów, m.in. Gusa Van Santa. Ponad
siedmiogodzinna, czarno-biała, pozbawiona niemal dialogów i zwyczajnie
pojmowanej fabuły epopeja siłę swego oddziaływania zawdzięcza przede
wszystkim długim, hipnotycznym ujęciom (film składa się z zaledwie 39
scen) oraz cyklicznej strukturze wyznaczanej powracającym motywem tańca –
tytułowego szatańskiego tanga.
„Szatańskie tango” trwa 445 minut (siedem godzin i dwadzieścia pięć minut). Projekcja zostanie podzielona na trzy części:
Część pierwsza: 2 godziny 25 minut (przerwa: 30 minut)
Część druga: 2 godziny 10 minut(przerwa: 30 minut)
Część trzecia: 2 godziny 50 minut
Całość z dwiema przerwami trwa: osiem godzin i dwadzieścia pięć minut
Niewielka, odległa od miasta wioska na Wielkiej Nizinie Węgierskiej,
schyłek ery komunistycznej. Mieszkańcy wioski – pracownicy podupadłej
spółdzielni rolniczej – tkwią w marazmie, bez perspektyw na lepsze
życie. Ich bieda materialna towarzyszy pustce duchowej i degradacji
moralnej. Jednak bohaterowie filmu czekają na jakiś znak, na nadejście
Wybawiciela, który pozwoli im rozpocząć nowe życie.
O filmie Tarra pisano:
Koronne przedsięwzięcie wielkiego indywidualisty końca wieku,
tworzącego hipnotyczne, alegoryczne filmy bez skrótów narracyjnych
(…). W tej wizji dantejskiego labiryntu piekła na ziemi, z ludźmi
wirującymi w zamkniętej pętli czasu w kręgu złudnych nadziei, Irimiás
jest wodzirejem krainy bez Boga, gdzie nie ma już dzwonnic. Tarr
wyraźnie unika dopowiedzeń – może z wyjątkiem jednej sceny, gdy zdjęty
chwilowym lękiem złoczyńca pada na kolana przed zrujnowanym kościołem,
miejscem śmierci Estike – lecz metafizyczny wymiar jego dzieła jest
oczywisty, a Irimiása uznać można za jedną z najlepszych współczesnych
personifikacji szatana.
— Adam Garbicz, Szatańskie tango, Światowa encyklopedia filmu religijnego
W „Szatańskim tangu” Krasznahorkai jak nikt inny pokazał zupełną
degrengoladę społeczeństwa zmulonego nudą i beznadzieją prowincji,
smutkiem komunizmu i klęską „gospodarki niedoboru”, nędzą zapomnianej
przez Boga i Pierwszego Sekretarza wsi gdzieś w odmętach puszty. Świata,
o którym pamięta jedynie właśnie Szatan, bo to jego królestwo. Świata, w
którym, zapijając się palinką, ludzie balansują pomiędzy rozpaczą a
nadzieją na ucieczkę z tego najniższego piekielnego kręgu, czekając na
obiecanego Mesjasza, który zamiast wyprowadzić ich z domu niewoli,
okazuje się być zwykłym hochsztaplerem. (…) Z „Szatańskiego tanga”
Béla Tarr, niebywały zupełnie reżyser, podobnie jak Krasznahorkai w
literaturze, całkowicie osobny na tle światowej kinematografii, trudno
porównywalny z jakimkolwiek innym artystą, zrobił filmowe arcydzieło pod
tym samym tytułem.
— Krzysztof Varga, Wojna końca świata, Tygodnik Powszechny, 07.11.2012
O reżyserze:
Béla Tarr (ur. 21 lipca 1955 w Peczu) – węgierski reżyser, scenarzysta i producent filmowy.
Pierwsze amatorskie filmy nakręcił w wieku 16 lat. Pod koniec lat 70.
rozpoczął współpracę ze studiem filmowym im. Béli Balazsa, które w 1979
pomogło sfinansować jego pełnometrażowy debiut Ognisko zapalne (Családi
tűzfészek). W 1981 ukończył studia na wydziale reżyserii Wyższej Szkoły
Filmowej w Budapeszcie. W 1994 nakręcił swoje najsłynniejsze dzieło –
ponad 400-minutowy film Szatańskie tango (Sátántangó) będące ekranizacją
powieści László Krasznahorkaia.
Tarr jest uznawany za wielkiego indywidualistę tworzącego hipnotyczne,
alegoryczne filmy bez skrótów narracyjnych, porównywane do stylu
Tarkowskiego, lecz pozbawione jego idealizmu.
