Trzy ukazywane naprzemiennie postaci, których losy przetną się 16 marca 1987 roku w Warszawie, filmowanej w przygnębiający sposób: młody prawnik, zdający egzamin adwokacki, chłopak z prowincji, zagubiony w wielkim mieście i opryskliwy taksówkarz z diabełkiem. Piotr, przeciwnik kary śmierci, z przekonaniem odpowiada egzaminatorom, że ta praca da mu okazję poznania ludzi, których gdzie indziej nie mógłby spotkać: nie dostrzeże jednak w barze przy Krakowskim Przedmieściu Jacka, przygotowującego się do zabójstwa. Gdyby go zauważył, porozmawiał, być może mógłby powstrzymać chłopaka, który, jak pisał Tadeusz Lubelski, „żył ze swoim fałszywym wizerunkiem jak z nierozładowanym pociskiem, który musiał kiedyś wybuchnąć”, nosząc w sobie odpowiedzialność za śmierć siostry w tragicznym wypadku. Dostrzegł jednak i zignorował robotnika drogowego (Artur Barciś), wskazującego symboliczną cyfrę 5.

Akcja rozgrywa się w trzech dniach, oddalonych o niemal rok: zbrodnia, przegrany proces, w marcu następnego roku wykonanie wyroku śmierci. To wtedy, niestety za późno, usłyszymy z ust Jacka opowieść o jego życiu. Kieślowski wraca do tematu swojego wcześniejszego filmu, „Przypadku”. Przypadkowa była ofiara zbrodni, przypadkowy był pasażer taksówkarza, który gdyby nie odmówił kursu parze znanej z „Dekalogu, dwa”, mógłby dalej żyć. Nieprzypadkowe są jednak relacje: w filmie przeciw karze śmierci reżyser domaga się uznania godności Jacka mimo zbrodni, której się dopuścił. Przypomina o tym Piotr, marzący o sprawiedliwości, która nie może być zemstą na przestępcy: „W czyim imieniu mści się prawo?”

ks. Marek Lis
Uniwersytet Opolski

Nagrody:

• MFF Wenecja 1989: nagroda Young Cinema, nagroda FIPRESCI
• Międzynarodowe Spotkania Filmowe, Dunkierka 1989: Nagroda Krytyki
• World Film Festival, Montreal 1989: Nagroda Krytyki
• MFF San Sebastian, 1989: nagroda OCIC
• MFF Sao Paulo, 1989: nagroda krytyki filmowej
• Nagroda za reżyserię (przyznawana przez pismo „Ekran”) za rok 1989: Złoty Ekran
• Srebrna Taśma 1990 – nagroda Stowarzyszenia Włoskiej Krytyki Filmowej
• Nagroda Specjalna Amerykańskiego Stowarzyszenia Krytyków Filmowych NSFC 2000