Filmy „Dekalogu” to zasadniczo kameralne dramaty: wystarczy dwoje bohaterów pierwszoplanowych, jeden nieobecny oraz powracający w kolejnych wcieleniach Artur Barciś, by opowiadana historia przemawiała do emocji i wyobraźni widza. Czwarta odsłona cyklu rozpoczyna się w wielkanocny poniedziałek: Michał, jak każe tradycja (bo tyle pozostało tu ze świąt), polewa dorosłą córkę wodą. Wkrótce wyjeżdża za granicę zostawiając, chyba celowo, kopertę z niepokojącą adnotacją „Otworzyć po mojej śmierci”. Koperta zawiera inną kopertę, zaadresowaną do córki przez bliską śmierci mamę Anki, zapewne piszącą o jakimś ważnym dla nich sekrecie. Gdy dziewczyna chce otworzyć list, przed naruszeniem nieprzekraczalnej bariery powstrzymuje ją spojrzenie napotkanego nieprzypadkowo przecież wioślarza (Artur Barciś).

Domysły i niepewność rozbijają uporządkowane życie Anki: jeśli Michał nie jest jej ojcem, to czy możliwa jest miłość inna niż córki do ojca? Zagadka rodzącego się melodramatu pozostaje nierozwiązana, przeczytany (albo nie) list od matki – a może tylko jego kopia, przepisana ręką córki? – płonie. Podobną zagadką jest sekwencja otwierająca filmu, pokazująca oboje bohaterów, stojących przy oknach, ważnych skądinąd w całym „Dekalogu”: to przed czy po? są razem, w jednym mieszkaniu, czy oddaleni? Kieślowski balansuje między melodramatem a thrillerem, stawiając widza wobec skrywanych pragnień swoich bohaterów, posługując się niedopowiedzeniami. Może dlatego na ekranie pojawia się tu ordynator, sąsiad znany z „Dekalogu, dwa”, całe życie niosący w sobie dramat miłości zbyt wcześnie przerwanej?

ks. Marek Lis
Uniwersytet Opolski

Nagrody:

• MFF Wenecja 1989: nagroda Young Cinema, nagroda FIPRESCI
• Międzynarodowe Spotkania Filmowe, Dunkierka 1989: Nagroda Krytyki
• World Film Festival, Montreal 1989: Nagroda Krytyki
• MFF San Sebastian, 1989: nagroda OCIC
• MFF Sao Paulo, 1989: nagroda krytyki filmowej
• Nagroda za reżyserię (przyznawana przez pismo „Ekran”) za rok 1989: Złoty Ekran
• Srebrna Taśma 1990 – nagroda Stowarzyszenia Włoskiej Krytyki Filmowej
• Nagroda Specjalna Amerykańskiego Stowarzyszenia Krytyków Filmowych NSFC 2000